In voorgaande blogs heb je kunnen lezen dat er allemaal mechanismen zijn die je in leven houden, je beschermen en je voortbestaan mogelijk maken. Je hebt een automatische piloot en je hebt angsten. Om dit te sturen ben je je eigen drugsdealer. Je deelt stofjes uit om je te belonen of te behoeden. Er is een aantal stofjes in je hersens dat ervoor zorgt dat je je goed voelt. En dat werkt verslavend.
De eerste twee stofjes helpen je dagelijks te overleven. De andere twee gaan vooral over samenwerken in een groep. Zoals je in mijn blog over je angsten hebt kunnen lezen wil je successen behalen en er bij horen. In deze volgorde behandel ik ze ook.
Dopamine
Dopamine is een stof die sterk lijkt op cocaïne en de werking is ook vergelijkbaar. Cocaïne zorgt er ook voor dat dopamine langer doorwerkt. Dopamine geeft je een kick. Het is net als high worden. De stof komt vrij als beloning voor goed gedrag. Het komt vrij bij activiteiten als eten, drinken en seks. Maar ook de geluidjes van de telefoon geven je een dopamine-kick. Iemand denkt aan je, je bent belangrijk. En omdat je er bij wil horen is dat positief. En dus krijg je een beloning. Iedere mijlpaal is een shotje. Een doel bereiken, winnen, succes, telkens weer een snuifje. Want we willen niet falen.
Doordat dopamine ons beloont met een goed gevoel als we wat goeds doen werkt het motiverend. Het helpt je te focussen op je doel, het maakt je scherp. Inderdaad, net als cocaïne.
Een heel handig mechanisme toen we nog op zoek moesten naar eten. Een impuls gerelateerd aan eten geeft al wat dopamine vrij. Je focust op eten, gaat op zoek, vindt, eet en krijgt een nog grotere dosis.
Het stellen van concrete, haalbare doelen is daarom belangrijk. Ieder stapje naar je doel geeft je een shotje dopamine. Een doel dat wazig en ver weg is zal dat blijven. Als je niet het idee hebt dat je zichtbaar dichterbij komt krijg je geen nieuwe dosis, voel je geen beloning en zal je wil om door te gaan steeds verder wegzakken. De schijnbare trend dat steeds meer kinderen ADD of ADHD lijken te hebben zou goed verklaard kunnen worden door de veelheid aan impulsen, zowel van technologie als door de veelheid aan informatie die op ons af komt. Door al die impulsen worden er continu shots dopamine afgevuurd en staan we dus continu ‘strak’. Een cokeverslaafde kan op een gegeven moment ook niet meer functioneren. Dat is met dopamine niet anders. En, net als bij een cokeverslaafde gaat het inschattingsvermogen achteruit. De kick wordt belangrijker dan de omgeving. Zie daar de bankencrisis. Telkens gaan voor de kortetermijnwinst leidt op de lange termijn tot problemen.
Endorfine
Net als je lichaamseigen cocaïne heb je ook je eigen dealer van heroïne in huis. Endorfine onderdrukt pijn. Hierdoor kan je beter iets belangrijks volhouden en krijg je de pijn pas later. Endorfines zijn peptiden die ervoor zorgen dat pijnprikkels minder snel doordringen tot ons zenuwsysteem. Net als morfine. Hardlopers kennen de ‘runners high’: door het vrijkomen van endorfine voelen ze zich heerlijk tijdens het hardlopen. Ze worden beloond het hardlopen. Een dag later hebben ze spierpijn en worden ze gestraft. Gaan ze echter weer lopen, worden ze weer beloond. Dit werkt zeer verslavend. Dit geldt ook voor andere sporten overigens.
Endorfine helpt ons door te zetten, ook als het tegenzit. Fijn als je moet overwerken, een tandje bij moet zetten of er (ook letterlijk) wat harder aan moet trekken.
Ook dit mechanisme stamt van een jaar of 50.000 geleden, toen we toendra’s over moesten rennen om ons eten te vangen. Dan gingen we niet eerst de beste hardloopschoenen kopen en de meest voedzame sportdrank drinken. We moesten rennen om te overleven. Soms ook wegrennen voor gevaar. Dan gaan lopen piepen over een pijntje in je linkerteen zat er toen niet in. Daarom hebben we het systeem met endorfine dat de pijn tijdelijk uitschakelt. Zodat we door kunnen rennen. Zodat we kunnen eten. Zodat we overleven.
De reden dat lachen goed voelt is omdat er als je hard lacht endorfine vrijkomt om de pijn in je organen te onderdrukken. Net zo lang tot je door je voorraad heen bent en je uitroept: “Hou op, ik heb pijn in mijn buik van het lachen!”
Oxytocine
Het knuffelhormoon, zo staat oxytocine bekend. Het komt vrij bij aanraking, aankijken en zelfs de aanwezigheid van andere mensen. Kortom, bij de interactie met andere mensen, maar ook met dieren. De positieve interactie, welteverstaan. Het stimuleert deze interactie en is daarmee ondersteunend aan onze angst er niet bij te horen. Het remt die angst door de activiteit in de amygdala te verminderen. Dit leidt tot minder emotionele reacties. Angstige en boze gezichten worden minder heftig opgepakt door de amygdala, wat goed is voor de sociale interactie. Het zorgt voor een betere band, meer empathie en verbetering van oogcontact. Er komt oxytocine vrij als je iemand een hand geeft, wat de zakelijke samenwerking bevordert. Het verbetert de theory of mind en het geheugen voor gezichten.
Oxytocine brengt het lichaam sneller tot rust, verlaagt het stressniveau en verhoogt de weerbaarheid tegen stress. Het zorgt voor de binding tussen moeder en kind tijdens en na de geboorte. Het verhoogt creativiteit en verbetert ons oplossingsvermogen. Het verbetert je immuunsysteem en vermindert je verslavingsgevoeligheid. Goed spul dus. Daarom leven gelukkige mensen langer en geldt datzelfde voor mensen die een rijk sociaal leven hebben.
Het op oxytocine lijkende vasopressine zorgt voor variaties in muzikaliteit, economische besluitvorming en in sociaal gedrag. Zo kan het zijn dat als de werking van vasopressine in jouw brein minder goed is, je een verhoogde kans hebt op een slecht huwelijk.
Harry Harlow (wederom een Amerikaans psycholoog) deed in de jaren ‘50 van de vorige eeuw een onderzoek met resusaapjes. Hij voedde hen op met een nepaap als moeder. Dit leidde tot de dood van de aapjes. Na de val van Ceaucescu eind 1989 werden er in Roemeense weeshuizen ernstig verwaarloosde kinderen gevonden. De kinderen stierven zonder ziek te zijn en met voldoende eten. Ze hadden geen liefde gevoeld. Zonder liefde ga je letterlijk dood.
Het ontvangen van liefde, vooral van de ouders, is erg belangrijk voor ons. Dit zorgt er voor dat veel van ons gedrag voortkomt uit iets doen waarvan je denkt dat anderen dat willen om daarmee hun goedkeuring te krijgen. We willen er bij horen.
Goede dingen doen voor mensen geeft oxytocine vrij. Goed voor de groep. En binnen de groep hebben we hogere overlevingskansen. We willen er bij horen. Zelfs als je zit dat iemand anders iets goeds doet voor iemand komt er oxytocine vrij. Een hoger oxytocineniveau zorgt er vervolgens voor dat je zelf meer vrijgevig wordt.
Oxytocine geeft je het gevoel dat iemand voor je zorgt en je beschermt en geeft een gevoel van vertrouwen en veiligheid. Het is de oxytocine die maakt dat je bij een borrel aan het tafeltje met bekenden gaat staan. Het is goed voor de groepsvorming. Tegelijkertijd zorgt oxytocine er voor dat mensen zich agressiever gedragen ten opzichte van mensen uit een concurrerende groep.
Dit werkt alleen bij echt contact tussen mensen. Fysieke nabijheid werkt het best. Daarom werkt email zo slecht. Email werkt goed voor de uitwisseling van feitelijke informatie, niet voor het overbrengen van emotie. Telefoon of skype is een redelijk alternatief, daarmee lukt het ook om de persoonlijke inbreng over te brengen. En je geeft aan dat je de moeite wil nemen om een telefoontje te plegen. Naar iemand toe lopen laat nog meer zien dat je die persoon waardeert en belangrijk vindt. Daarmee versterk je de band nog meer en geef je die ander bovendien ook het gevoel ertoe te doen. Dat leidt tot serotonineafgifte bij die ander.
Serotonine
Serotonine geeft je een gevoel van trots en status. Je hoort bij een groep of team en staat daar ook voor. Het goede gevoel als je erkend wordt, je gezien wordt, wordt veroorzaakt door serotonine. Daarom voelt de spotlight goed. Op het podium staan. De werkzame stof in XTC (MDMA) doet serotonine vrijkomen. Je ziet het leven positiever. Je hebt het gevoel dat je ertoe doet, dat je er bij hoort.
Dat zorgt er voor dat we die bevestiging bij anderen gaan zoeken. Op zoek naar dat goede gevoel. Wat vindt de baas, mijn moeder, mijn partner of de buurman ervan?
Serotonine helpt de samenwerking verbeteren. Het versterkt teams.
Ook de mensen om je heen krijgen een dosis serotonine en voelen zich dus ook goed als jij erkend wordt, als jij belangrijk bent. Zij voelen zich trots. Op jou. En omdat zij dat zijn voel jij je weer goed. En dus ga je vaker de mensen om je heen trots op je maken. Want dan krijg je waardering. Een applaus. Serotonine geeft je zelfvertrouwen.
Aanzien voelt goed. Gezien worden voelt goed. Status voelt goed. Daarom dragen we merkkleding, leggen we de sleutel van onze leasebak opzichtig op tafel, scheppen we op over ons werk. Op zoek naar een dosis serotonine. Dit werkt echter maar kort, omdat je het systeem verkeerdom gebruikt.
Zonlicht verhoogt je serotonine-niveau in je bloed. Werkt je serotoninesysteem niet goed kan je een grotere kans hebben om verliefd te worden of alleenstaand te blijven.
Als je voldoende serotonine in je brein aanmaakt voel je gelukkig en beter uitgerust. Te weinig serotonine kan echter leiden tot stress en depressies.
En daar ga ik het over hebben in de blog van volgende week: stresshormoon cortisol.
Groeten,
Frank
Deze post (of een bewerking daarvan) is onderdeel van mijn boek ‘En nu echt!’.
