Met verbazing las ik de kop van een artikel in het NRC dit weekend: “Opgebrand? Dat ligt dus niet alleen aan jou”. Mensen die zich bij voorkeur in een slachtofferrol plaatsen zullen de wereld van vandaag hier absoluut in herkennen. Tijdens een kopje thee zullen zij elkaar bevestigend gerust stellen: “Zie je wel? Het ligt niet aan mij.” “Ik kan er ook niks aan doen.” Lekker de verantwoordelijkheid bij anderen leggen.
Ik lees: “Een burn-out krijg je altijd van te hard werken. Het overkomt mensen die te veeleisend zijn en te weinig ruimte nemen hun hoofd leeg te maken. Door te veel van het goede te willen, rennen ze zichzelf voorbij.” Waarna de vraag gesteld wordt: “Maar als een op de zeven mensen zich emotioneel uitgeput voelt door het werk, kun je dan eigenlijk nog wel spreken van een individueel probleem?”
Het buiten jezelf leggen van de verantwoordelijkheid voor wat je overkomt is een prima manier om jezelf aan een burn-out te helpen. Het toeschrijven van gebeurtenissen aan ‘toeval’, of ‘pech’ maakt je een slachtoffer van de situatie. Uit onderzoek is gebleken dat je bijna de helft van je geluksgevoel zelf bepaalt. Hoe jij naar gebeurtenissen kijkt wordt bepaald door je kennis, je ervaring, je opvoeding, je religie en zelfs voor een deel door je DNA. Voor een deel ligt dit vast, maar voor een groter deel kun je dit aanpassen.
Een bekende manier om hiermee aan de slag te gaan is Omdenken. In de Omdenken-filosofie wordt er vanuit gegaan dat een probleem alleen maar bestaat in het hoofd van degene die dit probleem ervaart. Een probleem bestaat op zichzelf dus helemaal niet. Het is slechts een combinatie van feiten die in die combinatie voor die specifieke persoon nadelig gevonden wordt.
Je kunt gefixeerd raken op het bereiken van een bepaald doel, het hebben van bepaalde kwaliteiten, iets kunnen of kennen. Een fixatie kan naast een wens ook jaloezie of afgunst zijn. Maar de fixatie leidt af van de werkelijkheid. Je wil dat de realiteit anders is. Maar dat kan niet. De realiteit is nou juist de realiteit. Daarom noemen we dat ook zo. Bovendien positioneer je daarmee je doel hoger dan de werkelijkheid en vergeet je dus te leven. Je kunt de realiteit van nu niet veranderen. Je kunt enkel je best doen de toekomst iets bij te sturen. Het oneens zijn met de werkelijkheid is ontzettend zonde van je energie. En het verspillen van je energie kan leiden tot chronische vermoeidheid.
In het NRC zegt Arnold Bakker, hoogleraar arbeids- en organisatiepsychologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam over burn-out: “Wij hanteren vaak de definitie: chronische vermoeidheid in het werk, door een combinatie van uitputting en cynisme.”
Die vermoeidheid wordt aangewakkerd door de versnelling van de maatschappij. Maar je kunt je niet omver laten werpen door de snelheid. De technologie, social media, marktwerking, het verandert. De appjes, de Facebookberichten, en de nieuwsfeiten blijven komen en het worden er steeds meer. Het heeft geen zin dit te ontkennen. Het ontkennen van de werkelijkheid heeft immers geen zin. Je kinderen naar school brengen, de ideale baan en tijd voor jezelf, je moet keuzes maken. De wereld is zo geworden en dat hebben we zelf gedaan.
Beter is het die snelheid te omarmen. “Volle vaart vooruit” kopte de Knack Weekend afgelopen zomer. De wereld is altijd al sneller gegaan dan mensen aankonden. Iedere nieuwe uitvinding werd met argusogen bekeken en zowel wantrouwend als argwanend beschouwd als een hype die wel over zou waaien. Auto’s, vliegtuigen, dat was wat voor maniakken die levensmoe waren. Computers en smartphones voor hippe wetenschappers. We hebben ons maar aan te passen aan de realiteit. Er tegen vechten geeft je alleen maar stress. De sleutel om te overleven is het antwoord op de vraag wat jou het gevoel geeft dat wat je doet zin heeft. Knack citeert hoogleraar ethiek, filosofie en medische filosofie Ignaas Devisch uit zijn boek Rusteloosheid: “Zinvolheid is een belangrijker criterium om over tijdsdruk en oververmoeidheid te praten dan de opdeling tussen arbeid en vrije tijd.” Als je je bezigheden als waardevol ervaart, “dan zijn de uren die je werkt niet belangrijk”.
“Alles moet in dit leven gebeuren”, zegt Devisch in een interview in het NRC begin dit jaar. Maar het is nooit genoeg. ‘Alles’ is teveel. We denken alles te kunnen beleven omdat we zoveel keus hebben. Bovendien zien we al onze vrienden op Facebook ondertussen wel alles doen. Denken we. En dus moeten wij dat ook. We mogen niks missen, want daar zijn we bang voor. Er is zelfs een mooie term voor: ‘Fear of missing out’, kortweg FOMO.
Door niks te willen missen maken we juist minder keuzes. Of slechte keuzes. Ik zie zo veel mensen zich elke dag naar een kantoor slepen om daar iets te doen wat ze niet willen. We hebben FOMO, maar doen vandaag wat we gisteren deden. En vinden dat de baas daar wat aan moet doen. Daar wordt hij toch voor betaald? En waar wordt jij dan voor betaald? Voor het leveren van een middelmatige prestatie waar je net aan gemiddeld gelukkig van wordt?
Dan maar harder werken om de top te bereiken. Terwijl er geen onderzoek te vinden is dat de stelling onderbouwt dat je gelukkiger wordt door meer dan 40 uur te werken.
“In een gezonde werksituatie bestaat er een evenwicht tussen dat wat ons voldoening geeft, en dat wat onze motivatie in de weg staat”, aldus Arnold Bakker in het NRC. “Het zorgen voor een goede balans blijft ook een eigen verantwoordelijkheid”. Lukt het je niet je werk uitdagender te maken en is er niemand die je erbij helpt, durf dan ook te denken aan een andere baan. Een opgebrande ex-ABN Amro medewerker in dat zelfde artikel: “Ga niet aan jezelf voorbij en neem geen genoegen met een bestaan als robot.”
Het is een vreemde paradox. In zijn boek ‘Nooit meer te druk‘ beschrijft Tony Crabbe de geluksparadox: bezig zijn maakt ons gelukkig. Maar je moet ook rust nemen om je gedachten de ruimte te geven, je motivatie te ontdekken en je demonen (zorgen, angsten, denkbeelden, paradigma’s) te lijf te gaan. Dit is nodig om ook morgen gelukkig te zijn. Hier moet je jezelf toe zetten en meestal vind je dit in beginsel niet leuk. Je voelt een weerstand omdat je buiten je comfort zone moet gaan. Je moet jezelf veranderen en daar houdt je brein niet van. Dus laten we onszelf ten prooi vallen aan de alledaagse verleidingen die onze smartphone ons te bieden heeft. Je gaat het uitstellen. Zoals Paul Rulkens het op de Ordina Open Innovatiedag zei: “Uitstelgedrag is iets willen doen, dat niet doen en daar dan ontevreden over zijn”.
Je hebt maar 1440 minuten in een dag te besteden. Meer wordt het niet. Ook dat heb je maar te accepteren. Jij bepaalt hoe je die besteedt. Wat wil je doen, waar wil je dat doen en hoe wil je het doen. Dat moet je je afvragen. De rest volgt daaruit.
Succes met het maken van de keuzes voor een leuker leven. En weet dat je niet alleen jezelf daar een plezier mee doet.
Groeten,
Frank
Lees verder over dit onderwerp:
Over wat we nou eigenlijk aan het nastreven zijn
Over een balans en een weegschaal
Over stress, rust, ontwikkeling en heel veel boeken en blogs
Over de overtreffende trap: leuk werk als voorwaarde voor succes
Deze post (of een bewerking daarvan) is onderdeel van mijn boek ‘En nu echt!’.
